GAMS SQUAD

Jumat, 12 Oktober 2012

Bahasa Bali

KRUNA BASA BALI 

Kruna inggih Punika: pupulaning suara/ wianjana sane ngawetuang arti.

  •  Pepalihan kruna kapalih dados 2 soroh luirnyane:
A. Kruna Basa Bali Nganutin Wewangsannyane (Kedudukannya)
     Manut ring Wewangsan ipun kruna basa Bali kapaih dados solas soroh luirnyane:
     1. Kruna Aran (Kata benda)

         - Kruna Aran Sekala ( Kata Benda Kongkrit)
            Conto: Meja, Kursi, Gunung, msl.
         - Kruna Aran Niskala (Kata Benda Abstrak)
           Conto: angin, keneh, msl.
     2. Kruna Kria (Kata Kerja)
         - Kruna Kria Lumaksana (Kata Kerja Aktif)
           Conto: Majalan, Nulis, Jumujug, Ngandik, msl.
         - Kruna Kria Linaksana (kata Kerja Fasif)
           Conto: Kakirim, Sinurat, Tulisa, kandika, msl.
     3. Kruna Kahanan (Kata Sifat)
         conto: Putih, Jegeg, Bagus, Jemet, Lantang, Selem, Bawak, Dueg, msl.
     4. Kruna Wilangan (Kata Bilangan)
         - Kruna Wilangan Undagan (Tingkatan)
            Conto: sa, dua, telu, papat, lima, nenem, msl.
         - Kruna Wilangan Pahan (Pecahan)
            Conto: tenga, seprapat, msl.
         - Kruna Wilangan gebogan (Jumlah)
            Conto: Lebak, Karobelah, Samas, Domas, Msl.
         - Kruna Wilangan Pepasten
           conto: biu aijas, jatma adiri, msl.
         - Kruna Wilangan Tan Janten
            Conto: Liu, begeh, ombeh, bedik, msl.
      5. Kruna Wawastan (Kata Sandang)
          Conto: I, Ni, Sang, Hyan, msl.
      6. Kruna Pangarep (Kata Depan)
          Conto: di, ka, ba, I, ring, ri
      7. Kruna Panyambung/Pangiket (Kata Sambung)
          Conto: Krana, yadiapin, wireh, msl.
      8. Kruna Paneges
         Conto: ya, ja, sih,ke, te
      9. Kruna Pangentos (Kata Ganti)
          - Pangentos Jatma ka pertama (Kata ganti orang pertama)
             Conto: iang, tiang, icang
          - Pangentos Jatma kaping kalih (Kata ganti orang kedua)
             Conto: Cai, Ragane
          - Pangentos Jatma kaping tiga (Kata ganti orang ketiga)
             Conto: ia, dane, ipun, ida
     10. Kruna Panguuh (Kata Seru)
           Conto: aduh, arah,beh, ah, ih, msl.
     11. Kruna Keterangan
           Conto: dini, ditu, semeng, sanja, peteng, msl.

B. Kruna Basa Bali Nganutin Wangunnyane
     Manut ring Wangunnyane kruna basa Bali kaepah dados limang soroh luirnyane:
     1. Kruna Lingga
         Inggih punika: Kruna sanedurung polih wewehan (Pangater, Pangiring, Miwah Seselan)
         Conto: jalan, jagur, laib, tulung, tresna, msl.
      2. Kruna Tiron
          Inggih punika: Kruna sane sampun poih wewehan (Pangater, Pangiring, miwah Seselan)
          - Pangater : (a-, ma-, su-, ka-, pa-, pati-, pari-, maka-, saka-, kuma-, sa-, pa-, pi-, dur-, swa-)
             Conto: aukud, majalan, sudharma, kaejuk, pajalan, patigrepe, makadadua, sakabesik, kumalipan,                        
             sasampun, pitresna, pajalan, durlaba, swabawa)
          - Pangiring : ( -a, -e, -ne, -ang, -in, -an, -n, -wan, -nyane )
            Conto: alapa, bastise, memene, ngadepang, tulisin, menekan, bapan tiange, dharmawan,
            pangiringnyane.
          - Seselan : ( -in-, -um-, -el-, -er- )
            Conto: sinurat, sumaur, telapak, gerigi
       3. Kruna Polah
           Inggih punika: kruna sane sampun polih pangater anusuara ( ny-, m-, n-, ng-)
           Conto:
               - Sampat = Nyampat
               - Sinduk = Nyinduk
               - Paca = Maca
               - Pancing = Mancing
               - Tulis = Nulis
               - Tundik = Nundik
               - Kandik = Ngandik
               - Kajang = Ngajang
               - Msl.
       4. Kruna Dwi Lingga
           Inggih punika: kruna lingga sane kapingkalihan
           Kruna Dwi Lingga malih kapalih dados 5 soroh luirnyane:
          a. Kruna Dwi Sama Lingga
              Inggih punika: kruna lingga sane kaucap pingkalih.
              Conto: gede-gede, mokoh-mokoh, alit-alit, msl.
         b. Kruna Dwi Samatra Lingga
             Inggih punika: kruna lingga sane kaucap ping kalih, nanging ucapan sane ping kalih mauwah.
             Conto: kitak-kituk, tundak-tundik, delak-delik, dengak-dengok,msl.
         c. Kruna Dwi Maya Lingga
             Inggih punika: kruna lingga sane kaucap apisan nenten prasida ngawetuang arti, nanging yening
             kaucap ping kalih wawu prasida madrebe arti.
             Conto: kapu-kapu, kunang-kunang, kupu-kupu, ogoh-ogoh, msl.
         d. Kruna Dwi Purwa Lingga
             Ingih punika: kruna lingga sane kecape ring ajeng kapingkalihang.
             Conto: sesate, sesari, sesajen, dedalu, msl.
          e. Kruna Dwi Wesana Lingga
              Inggih punika:kruna lingga sane kecape ring ungkur kapingkalihan tur kadulurin antuk pangater
              (paka-).
              Conto: pakateltel, pakenyitnyit, pakecorcor, msl.
     5. Kruna Satma/Kata Majemuk (kruna Dwi Bina Eka Sruti)
         Inggih punika:angkepan kalih kruna sane ngawetuang arti asiki
         Kruna satma kapalih dados kalih soroh luirnyane:
         a. Kruna Satma Sepadan (Setara)
           · Kruna Satma Nyihnayang Matungkalik
              Conto: meme bapa, cerik kelih, luh muani, tegeh endep, selem putih, matah lebeng, bah bangun,
               lemah peteng, kemu mai, kaja kelod.
             · Kruna Satma Ngerasang Arti
               Conto: joh sawat, selem denges, peteng dedet, nyunyur manis, langsing lanjar, tegeh ngalik, pait
               makilit, putih ngempur, manis melenyad, msl.
         b. Kruna Satma Tan Sepadan (Tak Setara)
             Conto: biu batu, tiing ampel, kesela sawi, jebu garum, katik cengkeh, papah biu, nyuh  gading, msl.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar